Linux sistemlerinde çalışırken, sistemi kimin, ne zaman ve nasıl kullandığını bilmek, güvenliği sağlama, sistemi izleme ve sorunları teşhis etme açısından temel öneme sahiptir. Birden fazla kullanıcının olduğu ortamlarda, mevcut oturumları doğrulamak, sistem kaynaklarının kullanımını anlamak ve yetkisiz erişimi veya sistemin kötüye kullanımını önlemek için kritik bir ilk adımdır. Bu makale, temel komutları kullanarak bir Linux sisteminde kullanıcı oturumlarını nasıl kontrol edeceğinizi açıklar.
who Komutunun Temelleri
who komutu, şu anda oturum açmış kullanıcıların bir listesini gösterir. Kullanıcı adı, konsol adı, giriş tarihi ve saati ile uzaktan bağlantı yapılan ana bilgisayar adı gibi bilgiler sağlar. Temel kullanımı şu şekildedir:
whoBu komutu çalıştırmak, sisteme şu anda oturum açmış tüm kullanıcılar hakkında bilgi gösterir. Çıktının bir örneği şu şekildedir:
username1 tty7 2024-03-11 09:08 (:0)
username2 pts/1 2024-03-11 09:10 (192.168.1.5)Burada, username1 ve username2 kullanıcı adlarını temsil eder, tty7 ve pts/1 kullanıcıların oturum açtığı terminalleri belirtir. Tarihler ve saatler kullanıcıların ne zaman oturum açtığını gösterir ve parantez içindeki adresler, kullanıcıların uzaktan bağlandığı IP adreslerini gösterir.
who komutu, sistem yöneticilerinin sistem kullanımını hızlı bir şekilde anlamaları için özellikle sisteme erişen kullanıcıların genel bir görünümüne ihtiyaç duyulduğunda yararlıdır.
w Komutu ile Detaylı Oturum Bilgileri
w komutu, şu anda oturum açmış kullanıcılar hakkında daha detaylı bilgiler gösterir. Bu, kullanıcının etkinlik durumu, oturum açılışından bu yana geçen süre ve şu anda yürütülen işlemleri içerir. w komutunu kullanmanın temel yolu basittir, doğrudan komut satırından çalıştırılır.
wBu komutun çıktısı şunlar gibi bilgiler içerir:
- Kullanıcı adı
- Kullanıcının oturum açtığı terminal
- Uzaktan bağlantı yapılan ana bilgisayar
- Kullanıcının oturum açılışından bu yana geçen süre
- Kullanıcının şu anda kullandığı CPU süresi
- Kullanıcının son eylemini gerçekleştirdiği zaman
- Kullanıcının şu anda çalıştırdığı komut
Çıktının bir örneği şu şekildedir:
10:12:47 up 1 day, 2:45, 2 users, load average: 0.00, 0.01, 0.05
USER TTY FROM LOGIN@ IDLE JCPU PCPU WHAT
username1 tty7 :0 09:08 3:04m 8.43s 0.01s /usr/lib/xorg/Xorg
username2 pts/1 192.168.1.5 09:10 2.00s 0.03s 0.01s wBu bilgileri kullanarak, sistem yöneticileri mevcut sistem yükünü ve kullanıcı etkinliğini izleyerek herhangi bir sorun olup olmadığını belirleyebilirler. Örneğin, bir kullanıcının olağandışı yüksek miktarda CPU süresi kullanması, sistem kaynaklarının kötüye kullanımını veya sistemi zorlayan işlemleri gösterebilir. w komutu, bu tür sorunları hızlı bir şekilde tanımlayıp ele almak için önemli bir araçtır.
last Komutu ile Giriş Geçmişini Kontrol Etme
last komutu, sistemin giriş geçmişini göstermek için kullanılır. Bu, sistem yöneticilerinin geçmiş oturum girişlerini, giriş yapan kullanıcıları, giriş ve çıkış zamanlarını ve oturumların süresini kontrol etmelerini sağlar. Bu, güvenlik denetimleri ve sorunları giderme için yararlıdır. last komutunu kullanmanın temel yolu şu şekildedir:
lastBu komutu çalıştırmak, oturum açmış kullanıcıların bir geçmişini gösterir. Örneğin, şöyle bir çıktı görebilirsiniz:
username1 tty7 :0 Pzt Mar 11 09:08 hala oturumda
username2 pts/1 192.168.1.5 Pzt Mar 11 09:10 - 09:12 (00:02)Burada, username1 ve username2 oturum açan kullanıcı adlarını, tty7 ve pts/1 kullanılan terminalleri belirtir. Tarihler ve saatler giriş ve çıkış zamanlarını gösterir, hala oturumda ise henüz çıkış yapılmamış oturumları belirtir.
last komutu, belirli kullanıcıların veya terminallerin giriş geçmişi hakkında bilgi filtrelemek için de kullanılabilir. Örneğin, belirli bir kullanıcının giriş geçmişini göstermek için komutu şu şekilde çalıştırın:
last username1Bu komut, güvenlik olaylarını araştırmak veya kullanıcıların giriş modellerini analiz etmek için son derece yararlıdır. Şüpheli giriş etkinliği tespit edilirse, last komutu bu etkinliğin detaylarını ortaya çıkarabilir.
pinky Komutunu Kullanma
pinky komutu, oturum açmış kullanıcılar hakkında bilgi sağlayan who komutunun hafif bir versiyonu olarak düşünülebilir. Bu komut, sınırlı kaynaklara sahip ortamlarda veya basit bir çıktıyı tercih eden kullanıcılar için kullanışlıdır. pinky komutunu kullanmak, kullanıcı adı, oturum açılan terminal, giriş zamanı ve uzaktan bağlantı yapılan ana bilgisayar adı gibi bilgileri gösterir. Temel kullanımı şu şekildedir:
pinkyÇıktı şöyle görünecektir:
Giriş İsim TTY Boş Ne Zaman Nereden
username1 Kullanıcı Adı Bir tty7 Mar 11 09:08 (:0)
username2 Kullanıcı Adı İki pts/1 Mar 11 09:10 (192.168.1.5)Ek seçenekler olmadan çalıştırıldığında, pinky komutu, kullanıcının tam adını veya girişten bu yana geçen boş zamanı göstermez. Ancak, kullanıcının tam adı ve ana dizini gibi daha detaylı bilgileri göstermek için -l (uzun format) seçeneği kullanılabilir.
pinky -l username1pinky komutu, sınırlı kaynaklara sahip ortamlar için veya basitliği değer veren kullanıcılar için yararlıdır çünkü sistem kaynakları üzerinde daha az yük oluşturur. Bu komut, temel kullanıcı bilgilerini hızlıca doğrulamak için izin verir.
Sonuç
Linux sistemlerinde, who, w, last ve pinky komutları, kullanıcının mevcut oturum bilgilerini kolayca doğrulamak için kullanılabilir. Bu araçlar, sistem yöneticileri ve güvenlik personeli için değerlidir. Her komut, farklı detay seviyeleri ve amaçlarla bilgiler sağlayarak, sistem izleme, güvenlik uygulama ve sorun çözme konularında yardımcı olur. who komutu, şu anda oturum açmış kullanıcıların bir özetini sunar, w komutu daha detaylı oturum bilgileri sağlar, last komutu giriş geçmişini gösterir ve pinky komutu, kaynak tüketimi olmadan kullanıcı bilgilerini öz bir şekilde sunar. Bu komutların uygun kombinasyonu, etkili sistem yönetimi ve güçlendirilmiş güvenliğe yol açabilir.